Landvinningar um allann heim

Guðmundur Hannesson Mynd þorgeir Baldursson 2019

Guðmundur Hannesson var í hópi fjórtán manna sem stofnuðu Kælismiðjuna Frost ehf. í árslok 1993 á Akureyri. Það hefur vaxið úr því að vera 14 manna fyrirtæki í 70-90 manna alþjóðafyrirtæki með verkefni út um allan heim.

Kælismiðjan Frost er hluti af Knarr-samstæðunni og hefur tekið þátt í uppsetningu á landvinnslu á Shikotan-eyju  í Kúrileyjaklasanum ásamt öðrum fyrirtækjum samstæðunnar og sér um framleiðslu, hönnun og uppsetningu frystibúnaðar í 6 togara Norebo útgerðarrisans í Rússlandi svo fátt eitt sé nefnt. Framundan eru landvinningar undir merkjum Knarr í Nýja-Sjálandi og á vesturströnd Bandaríkjanna. Verkefnastaðan nú er reyndar sú að Kælismiðjan Frost hefur ekki aldrei selt jafn mikið af verkefnum jafnlangt fram í tímann. Seld verkefni ná nú fram til áranna 2023/2024 og næsta ár er nú þegar þéttbókað.

„Alveg frá því að ég byrjaði í kæligeiranum hefur alltaf verið  mjög mikið að gera. Öll þessi ár hefur verið aukning og fyrstu árin eingöngu á innanlandsmarkaði. Þó svo það verði niðursveiflur í hagkerfinu breytir það ekki því að fólk þarf á matvælum að halda og það þarf að kæla matinn og frysta hann. Í niðursveiflum fækkar hugsanlega stærri verkefnum en á móti fjölgar þjónustuverkefnunum. Það fellur því aldrei úr dagur hjá okkur,“ segir Guðmundur.

Búnaður til 14 landa á hverju ári

Nánast frá upphafi hefur Frost engu að síður haft með höndum verkefni í útlöndum. Eitt af þeim fyrstu var smíði á sjókælisamstæðu fyrir skip á Nýja-Sjálandi. 1995 var Guðmundur um fjögurra mánaða skeið í Namibíu að setja upp kæli- og frystikerfi í frystihús SÍF. Straumhvörf verða þó í lok árs 2005 þegar verkefnum fjölgar verulega utan landsteinana. Upp frá því hefur Frost framleitt og afhent búnað og tæki að jafnaði í tólf til fjórtán löndum á hverju ári. Guðmundur segir skort á faglærðu starfsfólki setja skorður á það hve mikið fyrirtækið getur vaxið. Í Verkmenntaskólanum á Akureyri hafa til að mynda einungis tveir nemendur sóst eftir því að læra rennismíði á síðustu tíu árum og hvorugur þeirra lauk námi. Sama á við um blikksmíði og aðrar  iðngreinar.

„Verkefni okkar innanlands og erlendis fela í sér uppgripavinnu. Það er næstum eins og vertíð að komast í svona vinnu. Þetta býður upp á þrifaleg störf, ferðalög, ævintýri og góð laun,“ segir Guðmundur.

Önnur Dalvík á Nýfundnalandi

Verkefnastaðan er gríðarlega sterk hjá Kælismiðjunni Frosti. Framundan er að taka þátt í endurbyggingu á stóru fiskiðjuveri í Arnold‘s Cove á Nýfundnalandi. Skrifað var undir samning um þetta verk í sumar og er hönnunarvinna nú í fullum gangi. Frost áætlar að afhenda sinn búnað og tæki í lok janúar á næsta ári. Verksmiðjan á að vera komin í gang um mitt næsta sumar. Kerfið frá Frosti er 2 megavött í kæliafli sem er svipað og í nýrri landvinnslu Samherja á Dalvík. Þar er einmitt allt á fullu núna því Kælismiðjan Frost er með allan frystibúnað í nýju landvinnslunni á Dalvík. Áætlað er að verkinu ljúki upp úr áramótum.

Þegar litið var til Guðmundar á Fjölnisgötu á Akureyri stóð yfir undirbúningur fyrir þátttöku Kælismiðjunnar Frosts á NEVA sjávarútvegssýningunni í Pétursborg. Leið Guðmundur lá þó til vesturs og í aðra heimsálfu eins og vikið verður að síðar.

Fyrir rúmu ári fór hann vestur um haf til ráðgjafar um varmaendurnýtingarbúnað í fiskvinnslu sem starfrækt er á vesturströndinni. Fyrirtækið hafði fjárfest í búnaðinum árið 2009 og hann hafði nýst þeim illa, verið erfiður í rekstri og bilað mikið. Frost hannaði nýjan búnað fyrir fyrirtækið sem var nokkurs konar próf á áframhaldandi viðskipti.

Smá verk skila sér í stærri

„Við hönnuðum nýjan búnað og afhentum í janúar síðastliðnum. Á vetrarmánuðunum kom í ljós að nýi búnaðurinn skilaði fyrirtækinu mikilli rekstrarhagræðingu með betri nýtingu á varma. Þeir ákváðu í framhaldinu að fá okkur til að endurhanna allt húsið. Það borgar sig því að vanda vel til verka í upphafi, jafnvel þótt verkin séu lítil að umfangi, því það getur hæglega skilað sér í stærri verkefnum síðar. Þetta er samningur upp á 3,5 milljónir dollara,“ segir Guðmundur.

Verkefnið ytra er stórt og slagar í hátt í 10% af ársveltu Kælismiðjunnar Frosts. Verkefnið er enn á hönnunarstigi en fljótlega hefst smíði á búnaðinum.

„Pútin Rússlandsforseti er nýlega búinn að ræsa verksmiðjuna sem við reistum undir merkjum Knarr fyrir Gidostroy á Kúril-eyjum. Það verk hefur gengið mjög vel og afkastageta verksmiðjunnar er um 900 tonn á sólarhring. Þarna hefur verið mannskapur frá okkur í tæpt eitt ár á gríðarlega fjarlægu og einangruðu svæði. Við erum svo heppnir að búa yfir einstökum starfsmönnum sem eru tilbúnir að taka þátt í verkefni við þessar einstöku aðstæður. Þarna hafa þeir verið 4-5 vikur á staðnum og ferðalagið fram og til baka tekur 10 daga. Í vetur sat sjö manna hópur frá okkur fastur í ís í ferju í fimm daga. Það bættist ofan á úthaldið. Flogið er frá Moskvu til Shakalin-eyjar og þaðan er sólarhringssigling til Shikutan-eyju þar sem verksmiðjan er. Tvö þorp eru á eynni, hvort með um 2.000 íbúum.“

Kamtsjatka og Dalvík

Nú eru að hefjast framkvæmdir við nýja verksmiðju V.I. Lenín í Petropavlosk á Kamtsjatka skaganum. Samningurinn var undirritaður við hátíðlega athöfn í íslenska sendiráðinu í Moskvu 25. Júlí 2018 og fyrstu menn á vegum Kælismiðjunnar Frosts komu á staðinn seinnihlutan í Júlí  70 daga tekur að flytja búnað og tæki í gámum frá Íslandi.

Verksmiðjan  verður með búnaði til að stærðarflokka, vinna og frysta tegundir eins og alaskaufsa, nokkrar tegundir villts lax, kyrrahafsþorsk, uppsjávarfisk og smokkfisk.

Kælismiðjan Frost sér um allt kælikerfið í verksmiðjunni. Kælikerfið verður af fullkomnustu gerð og stenst allar nútímakröfur um orkunýtingu og umhverfismál. Í heildina er verksmiðjan hönnuð til að geta fryst yfir 500 tonn á sólarhring með möguleika á aukningu seinna.

Hér innanlands er Kælismiðjan Frost í miðjum klíðum við smíði og uppsetningu á frystibúnaði fyrir nýja landvinnslu Samherja á Dalvík. Áætlað er að skila verkinu eftir áramót og skilin á því verkefni helst í hendur við skil á verksmiðjunum á Shikutan-eyju og Kamtsjatka.

„Í þessum töluðu orðum erum við einnig að setja niður frystibúnað í nýsmíði Brims í Gijon á Spáni. Skipið verður afhent á haustdögum. Við erum líka með sex nýsmíðatogara fyrir Norebo í Rússlandi. Þar er ennfremur verið að ganga frá framhaldssamningi því það á að bæta við fjórum skipum þannig að þau verða alls tíu. Þetta er verkefni undir merkjum Knarr. Í vor gengum við líka frá samningi um tæki og búnað í stærsta frystiskip sem hefur verið smíðað í Rússlandi. Það eru sömu aðilar sem standa að því og verksmiðjunni í Petropavlosk á Kamtsjatka. Skipið á að afhenda 2023. Hönnun á okkar búnaði er komin af stað en skipið verður byggt í Kalíningrad,“ segir Guðmundur.

Guðmundur segir að fyrirtækið og önnur fyrirtæki innan Knarr hafi dregið mikinn lærdóm af verkefnunum í Rússlandi. Það sé mikil áskorun að taka þar að sér stór verkefni. Menningarheimurinn sé allt annar. Tungumálið er ein áskorunin því þótt þýtt sé yfir önnur tungumál verði meiningarmurinn oft allverulegur. Þótt hægt sé að fá til sín góðan túlk þá eru góðir tæknitúlkar ekki á hverju strái. Að skilja vinnslu flókinna kerfa og varmafræði og koma því yfir á annað tungumál sé ekki færi hvers sem er. Ekki hafi þó risið ágreiningur milli aðila af þessum völdum en þeir hafi á stundum lagt misjafnan skilning í vissa hluti.

„Ég vona að það sjái ekki fyrir lokin á verkefnum okkar í Rússlandi. Við verjum enn miklum fjármunum og krafti í markaðssetningu þar í landi. Við höfum miklar væntingar um frekari verkefni þar.“

Mikil tækifæri í Bandaríkjunum

Sem kunnugt er hefur Knarr stofnað fyrirtæki og ráðið framkvæmdastjóra á Nýja-Sjálandi. Skipulögð hefur verið ferð þangað í október með fulltrúum frá Kælismiðjunni Frost, Nautic og Skaganum 3X. Guðmundur segir að fyrirséð er að farið verði í nýsmíðar þar í landi og menn ætla að hamra stálið þar meðan það er heitt.

Tækifærin liggja ekki síður í Bandaríkjunum. Í Seattle á vesturströndinni er bækistöð sjávarútvegs í Bandaríkjunum. Þar ætlar Knarr-samstæðan að reyna að ná fótfestu en Guðmundur segir flækjustigið nokkuð hátt.

„Bandaríkjamenn hafa látið það dragast lengi að endurnýja frystiskipaflotann. Það er reyndar ekki hlaupið að því fyrir bandarískar útgerðir að fara út í nýsmíðar. Stjórnvöld hafa sett mikil höft á nýsmíðar gagnvart erlendum aðilum. Reglurnar eru þær meðal annars þær að ný skip skuli byggja í Bandaríkjunum úr stáli frá Bandaríkjunum. Af þeim sökum er gríðarlega kostnaðarsamt að smíða ný skip þar og það kostar ekki minna en 50% meira þar en víðast annars staðar. Einnig eru reglur um kælimiðla að breytast í takt við strangari umhverfiskröfur. Bandaríkjamenn notast nánast eingöngu við freon á sínum frystiskipum og nú liggur fyrir að þeir þurfa endurbyggja öll sín frystikerfi svo þau geti notað ammóníak eða CO2. Flotinn er því allur undir þegar litið er til endurnýjunar á þessu svæði og þar er um að ræða mörg hundruð skip. Þarna eru gríðarleg tækifæri en þau koma ekki upp í hendurnar á okkur. Við þurfum að sýna okkur og sanna að við séum með betri lausnir en aðrir. Þetta byggist því að miklu leyti á tengsla- og kynningarmálum og fyrirtækin innan Knarr eru vel í sveit sett hvað það varðar því Knarr er markaðsarmur þessara fyrirtækja og getur einbeitt sér alfarið að tengsla- og kynningarmálum. Á meðan geta fyrirtækin sjálf einbeitt sér að sinni hönnun og framleiðslu,“ segir Guðmundur.

Greinin birtist upphaflega í Tímariti Fiskifrétta 2019.